Hayatta da işte de herkesin bir beklentisi var: daha iyi koşullar, daha çok kazanç, daha fazla takdir, daha anlamlı ilişkiler… Fakat çoğu zaman atladığımız basit ama köklü bir gerçek var: Sonuçlar, katkının gecikmiş yansımalarıdır. Yani hayattan ne aldığınız, önce ne verdiğinize bağlıdır. Bu yüzden başlangıç sorusu hep aynı olmalı:
“Ben ne katıyorum?”
Bu soruyu ısrarla kendimize sormadığımızda, beklentilerimiz şişer; hayal kırıklıklarımız artar. Oysa önce katkıya odaklanmak, hem kişisel tatmini hem de profesyonel başarıyı doğal bir sonuç olarak peşinden getirir.
Neden “Önce Katkı”?
- Psikolojik etki: Verdiğiniz katkı, özsaygınızı besler; “değer üreten” biri olduğunuzu hissettirir. Bu da motivasyonu ve direnci artırır.
- Sosyal etki: İnsanlar katkı sağlayana kapılarını açar. Güven ve itibar, “ben alayım” diyenlerden çok “ben katayım” diyenlerin peşine düşer.
- Profesyonel etki: İş dünyasında fark, işi sahiplenme ve değer yaratma düzeyinde ortaya çıkar. Katkısı somut olan çalışan, doğal olarak daha görünür ve değerlidir.
Kısacası, katkı; özsaygı, ilişki kalitesi ve kariyer gelişiminin ortak paydasıdır.
Beklentiler Sonsuz, Kaynaklar Sınırlı
“Daha iyi maaş istiyorum.”
“Şirket beni geliştirsin.”
“Eşim/partnerim beni daha çok anlasın.”
“Arkadaşlarım daha ilgili olsun.”
Peki ya sen?
“Sen ne veriyorsun? Sen ne katıyorsun?”
- Daha iyi maaş istiyorsun: Katma değerini nasıl somutlaştırdın? Süreç iyileştirmesi, maliyet düşürme, kalite artışı, müşteri memnuniyeti… Hangi sonuçlar senin imzanı taşıyor?
- Gelişim istiyorsun: Son altı ayda hangi eğitimi aldın, hangi kitabı okudun, hangi beceriyi ekledin?
- Anlaşılmak istiyorsun: Karşındakini ne kadar dinledin; onun dilinde, onun ihtiyacına uygun katkıyı ne kadar verdin?
Hayatın yasası nettir: Önce katkı, sonra karşılık. Karşılık bir sonuçtur; sebebi sizsiniz.
Katkı Türleri: Sadece Ürün Değil, Davranış da Değerdir
Katkıyı çoğu kişi “büyük işler” sanır. Oysa katkı çeşitlidir ve düzenli tekrarlandığında büyük etkilere dönüşür.
- Operasyonel Katkı:
Zamanında, eksiksiz, kaliteli iş teslimi. Küçük gecikmeleri azaltmak, hatayı tek seferde çözmek, dokümantasyonu net tutmak. - İyileştirme Katkısı (Kaizen):
“Bu süreç böyle ama daha iyi nasıl olur?” sorusu. Minör düzenlemelerle hız, kalite ya da maliyeti iyileştiren küçük fikirler. - Bilgi Katkısı:
Öğrendiklerini ekip içinde paylaşmak, kısa notlar hazırlamak, mini eğitimler vermek. Bilgi çoğaldıkça ekip kapasitesi büyür. - İlişki Katkısı:
Empatik iletişim, çatışma anında yapıcı davranış, ekip arkadaşına destek olmak. Kültürü yükselten görünmez fakat güçlü katkı. - Müşteri Katkısı:
Müşterinin sesini duymak, şikâyeti “öğrenme verisine” çevirmek, ihtiyaç olmadan çözüm önermek. Sadakatin gerçek kaynağı. - Değerler Katkısı (Etik):
Sözünde durmak, adil olmak, güveni korumak. Güven, tüm katkıların çarpan etkisidir.
“Ben Ne Katıyorum?” Sorusu İçin Günlük Mikro Alışkanlıklar
- Günün başında 3 katkı niyeti yazın:
“Bugün X sürecini hızlandırmak için Y adımını deneyeceğim.” / “Z müşterisinin şikâyetini dinleyip kök nedeni netleştireceğim.” - Günün sonunda 3 katkı muhasebesi yapın:
“Bugün ekibe hangi değeri ekledim?” “Neyi daha iyi yapabilirdim?” - Haftalık görünür kılın:
5–7 maddelik “Haftalık Katkı Özeti” hazırlayıp ekip/şefe paylaşın. (Somut sonuç, ölçülebilir etki, kısa ve net.) - Kaizen hedefi belirleyin:
Her ay en az bir süreçte %5’lik iyileştirme. Küçük iyileştirmeler, büyük atılımların altyapısıdır. - Bilgi paylaşımı rutini kurun:
10 dakikalık mini sunum/özet: “Bu hafta okuduklarımdan 3 çıkarım.” - İlişki yatırımı yapın:
Haftada en az iki kişiye “Nasıl yardımcı olabilirim?” diye sorun. Samimi, ihtiyaç odaklı ve küçük.
Katkıyı Ölçmek: Görünürlük ve İtibar İçin Basit Bir Çerçeve
Katkı görünür olduğunda, adil değerlendirme ihtimali artar.
Aşağıdaki çerçeveyi kullanın:
- Sorun / Fırsat: Ne gördünüz? (Durumu 1–2 cümlede tanımlayın.)
- Eylem: Ne yaptınız? (Uyguladığınız çözüm/deneme.)
- Etki: Ne değişti? (Süre, maliyet, kalite, memnuniyet; mümkünse sayı/veri.)
- Ders: Ne öğrendiniz? (Tekrarlanabilir çıkarım.)
Bu format, katkıyı “hissetmekten” kanıtlamaya taşır; kariyer dosyanızın temelidir.
Beklentiden Katkıya: Zihniyet Dönüşümü
- Talep zihniyeti: “Bana ne vereceksiniz?”
- Katkı zihniyeti: “Size ne katabilirim?”
Talep zihniyeti kısa yoldan tatmin ister; katkı zihniyeti uzun vadeli güven ve itibar kurar.
İş görüşmelerinde, performans sohbetlerinde, ekip toplantılarında bu fark belirleyicidir.
Katkı odaklı insanlar, fırsatı beklemez; fırsat üretir.
İlişkilerde de Aynı Yasa Geçerli
İş dışındaki hayatınızda da tablo değişmez.
Partnerinizden, ailenizden, arkadaşlarınızdan beklentileriniz var; peki sizin payınıza düşen katkı ne?
- Dinliyor musunuz, yoksa cevap vermek için mi susuyorsunuz?
- Takdir ediyor musunuz, yoksa kusur mu arıyorsunuz?
- İnisiyatif alıyor musunuz, yoksa sorumluluğu karşı tarafa mı bırakıyorsunuz?
İnsan ilişkileri karşılıklı katkının ürünüdür. Katkı eksildiğinde bağ zayıflar; katkı çoğaldığında güven derinleşir.
Sık Karşılaşılan İtirazlar
“Ben veriyorum ama karşılığını alamıyorum.”
İki ihtimal var: Ya katkınız görünür değil (kayıt, iletişim, veri yok) ya da katkı etkili değil (sonuç üretmiyor). Önce görünürlüğü ve etkiyi artırın; sonra mecrayı/kurumu yeniden değerlendirin.
“Büyük katkı yapacak fırsatım yok.”
Büyük fırsatlar küçük katkıların birikiminden doğar. Bugün bir süreci %3 iyileştirir, yarın iki ekipte uygularsınız; bir yıl sonra standart haline gelir.
“Motivasyonum yok.”
Motivasyonu beklemek yerine mikro eylemle başlayın. Eylem motivasyon üretir; tersi nadirdir.
Son Söz: Yasayı Unutmayın
Hayatın basit ama sarsılmaz yasası şudur: Önce katkı, sonra karşılık.
Beklentilerinizi küçültmekten değil, katkınızı büyütmekten başlayın.
Her gün kendinize sorun — yüksek sesle, kararlılıkla, ısrarla:
“Ben bugün ne katıyorum?”
About The Author
