Bir şirketin asıl amacı nedir?
Bu soru çoğu yöneticinin zihninde basit bir cevapla biter: “Para kazanmak.”
Oysa bu cevap, şirketlerin neden büyüyemediğini, neden sürdürülebilir olamadığını da anlatır.
Çünkü şirketler para kazanmak için değil, değer üretmek için kurulur.
Para, değerin bir sonucudur.
Değer üretmeden para kazanmaya çalışan işletme, kısa vadede kazanç sağlasa bile uzun vadede kendi temellerini zayıflatır.
Ve o temel bir kez sarsıldığında, hiçbir sermaye, hiçbir yönetim manevrası o şirketi kurtaramaz.
Kısa Vadeli Kâr Arayışı: Görünmeyen Tehlike
Türkiye’deki birçok şirket, belli bir olgunluk düzeyine ulaştıktan sonra bir hata yapar:
Değer üretmeyi bir kenara bırakır, kârı maksimize etmeye odaklanır.
Bu noktadan sonra şu tür cümleler duyarsınız:
- “Tedarikçilere parayı biraz geç ödeyelim, kasada kalsın.”
- “Ürünün kalitesini biraz düşürelim, ama fiyatı aynı tutalım.”
- “Kârı düşük gösterelim, ortaklara kâr payı dağıtmayalım.”
- “Çalışanlara zam vermeyelim, zaten iş bulmak zor.”
Bu stratejiler kısa vadede bilanço üzerindeki rakamları güzelleştirir,
ama uzun vadede görünmez bir maliyet yaratır: güven kaybı.
Tedarikçi güvenini kaybedersin, artık en kaliteli hammaddeleri en iyi fiyatla bulamazsın.
Müşteri güvenini kaybedersin, markan sessizce erir.
Çalışan güvenini kaybedersin, motivasyon düşer, verim azalır.
Ortak güvenini kaybedersin, işin geleceği sorgulanır.
Bir şirketin asıl sermayesi paradır sanılır ama yanlıştır.
Asıl sermaye güvendir.
Ve güven kaybedildiğinde, bütün finansal tablolar anlamını yitirir.
Güvenin Kaybı: Değerin Çözülmesi
Bir şirketin iç ve dış ilişkilerinde güven, görünmeyen ama belirleyici bir bağdır.
Tedarikçisine zamanında ödeme yapmayan, çalışanına emeğinin karşılığını vermeyen,
müşterisine dürüst davranmayan bir şirket, temellerinden çürümeye başlamıştır.
Çünkü her ticari ilişki bir psikolojik sözleşme üzerine kuruludur:
“Sen bana adil davran, ben de sana sadık olayım.”
Bu sözleşme bozulduğunda, insanlar sessizce uzaklaşmaya başlar.
- Tedarikçi alternatif müşteri arar.
- Müşteri başka markalara yönelir.
- Çalışan ilk fırsatta yeni iş bakar.
- Ortak, yeni yatırım yapmaz.
Sonra şirket yönetimi şaşırır:
“Ne oldu bize?”
Oysa olan şey, paraya odaklanmanın getirdiği güven erozyonudur.
Değer Üretmek Neden Uzun Vadeli Bir Hikâyedir?
Para, bir takvim yılı içinde kazanılır;
ama değer, yıllar içinde inşa edilir.
Bir markaya dönüşmek, müşteri memnuniyeti yaratmak,
nitelikli insan kaynağıyla güven ilişkisi kurmak zaman ister.
Bu süreç, sadece finansal değil, kültürel bir yatırımdır.
Değer üretmek, sadece ürünle olmaz.
Bir şirketin değeri, onun ilişkilerinden, itibarından, karakterinden oluşur.
Ve bu değer, hiçbir bilançoda tam olarak ölçülemez.
Değer odaklı şirketler şunu bilir:
Kısa vadede az kazanmak mümkündür, ama uzun vadede güvenin getirdiği kârlılık çok daha büyüktür.
Bugün dünyanın en büyük markaları —Apple, Toyota, Unilever, Bosch, IKEA—
kârlı oldukları için değerli değildir.
Değerli oldukları için kârlıdırlar.
Türk Şirketlerinin Kaderi: 25 Yıllık Ömür
Araştırmalara göre Türkiye’de bir şirketin ortalama ömrü 25 yıldır.
Yani bir insan ömrü bile değil.
Kurulurlar, büyürler, bir dönem paralar kazanırlar…
Sonra bir gün ansızın duraklar, küçülür, yok olurlar.
Sebep mi?
Çoğu zaman aynı:
Kısa vadeli kazanca yönelip, uzun vadeli değer üretimini unutmaları.
Bir şirketin hikâyesi, yalnızca finansal raporlarla değil,
çalışanlarının, müşterilerinin ve tedarikçilerinin onun hakkında ne hissettiğiyle yazılır.
Eğer o hikâyede güven yoksa, o şirketin sonu çoktan yazılmıştır.
Değer Üreten Şirketlerin Ortak Özellikleri
- Kısa vadeli kazancı değil, uzun vadeli itibarı öncelerler.
- Paydaşlarına adil davranırlar: çalışan, müşteri, tedarikçi, ortak.
- Güveni merkezde tutarlar: sözü verilen her şey zamanında yapılır.
- Kaliteden ödün vermezler: çünkü kalite, müşterinin güvenidir.
- Kültür inşa ederler: değerler, yalnızca duvarda asılı değildir; yaşanır.
Bu özellikler, “değer odaklılık” dediğimiz şeyin yapı taşlarıdır.
Para Sonuçtur, Amaç Değil
Bir şirketin varlık nedeni para değil, değerdir.
Para, değerin bir sonucudur.
Ama değer, paradan çok daha kırılgan bir şeydir — güvenle yaşar, bencillikle ölür.
Türkiye’de pek çok şirketin hikâyesi aynı cümleyle biter:
“Bir zamanlar çok büyüktük.”
Oysa değer odaklı şirketler için büyüklük geçici değil, kalıcıdır.
Çünkü onlar bilirler ki:
Paraya odaklanan şirketler kazanır gibi görünür;
ama değere odaklanan şirketler gerçekten yaşar.
About The Author
