BEŞERİ SERMAYE ( HUMAN CAPİTAL) NEDİR?
Beşeri sermaye, diğer bir deyişle “Human capital” kişilerin verimliliklerini doğrudan etkileyen doğuştan gelen ya da sonradan kazanılmış özelliklerin tamamına denir. Firmalar için beşeri sermayenin artışı doğrudan karlılık ve verimliliklerini etkileyecek bir değişken olduğu için önemlidir. İstihdama karar verirken beşeri sermayeye para öderler.Piyasalarda çalışanların ücretlerini belirleyen değişken kişilerin sahip oldukları beşeri sermaye değeridir.
Beşeri sermaye ile ilgili olarak uzmanların farklı tanımları bulunmaktadır. Beşeri sermayenin farklı özelliklerini öne çıkaran bu yaklaşımları aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:
The Becker Modeli: Beşeri sermaye üretim sürecinde direk etkisi olan özellikledir. Beşeri sermaye bir çalışanın verimliliğini bütün görevlerde yükseltir. Üretim prosesi odaklı tek boyutlu bir yaklaşımdır.
Gardener Modeli: Beşeri sermayeye tek boyutlu yaklaşmamalıyız, farklı beceriler olarak mental ve fiziksel yetenekler beşeri sermayeyi meydana getirebilir.
Schulz/Nelson-Pelp Modeli: Bu bakış açısına göre beşeri sermaye her şeyden önce uyum kapasitesidir. Özellikle dengesiz koşullarda ve değişim süreçlerinde çalışanların bu süreçlerle başa çıkabilme becerisi olarak tanımlanır.
Bowtes-Gintis Modeli: Beşeri sermaye bir organizasyonda çalışabilme, talimatlara uyabilme, kısacası hiyerarşik kapitalist bir toplumdaki yaşama adapte olabilme becerisidir. Bu bakış açısına göre eğitimin misyonu bireylere doğru ideolojik aktarımı yapabilmek ve hayata doğru yaklaşımı öğretebilmektir.
Spence Modeli: Beşeri sermayenin gözlenebilir unsurları üretim süreçlerinde gözlenemeyen unsurlara göre daha önemli bir yetenek göstergesidir.
Bütün bu görüşlerin özü şudur: Beşeri sermaye değerlidir çünkü firmaların karlılığını yükseltir.
Beşeri sermayenin 6 temel bileşeni vardır.
- Doğuştan gelen özellikler: Kişilerin doğuştan getirdikleri zekâ düzeyleri, yine genetik olan sağlık, fiziksel görünüş beşeri sermayenin önemli unsurlarıdır. Daha zeki ve daha sağlıklı bireyler firmaların verimliliğine uzun dönemde çok daha fazla katkı sağlarlar.
- Eğitim: En basit tanımla lise mezunu ile üniversite mezunu arasındaki farktır. Teknik bir firmada mühendislik okumuş bir genç ile düz lise mezunu bir genç arasındaki verimlilik farkıdır.
- Okul kalitesi: En izlenebilir beşeri sermaye bileşenidir. Yapılan araştırmalar
iyi okullardan mezun olan kişilerin daha çok kazandığını ortaya koymuştur.
- O okullara kabul edilmek için gereken beceri düzeyi
- Okullarda alınan eğitimin zorluk ve kalitesi
- Akademisyenlerin kalite ve donanımları
- Okulun sosyal düzeyi
Direk olarak çalışanların verimliliğini etkileyen bir beşeri sermaye unsuru olmaktadır.
- Beceriler: Kişilerin aldıkları kurslar, sahip oldukları sertifikalar, yabancı dil düzeyleri, özel bir takım teknik beceriler kişilerin verimliliğini doğrudan etkileyen unsurlardır.
- Diğer özellikler : Pre Labour market influences’da denilen bu özellikler kişinin anne babasının eğitim düzeyine, yetiştiği sosyal çevreye, ait olduğu sosyal sınıfa hatta yetiştiği ülkeye bağlı olarak beşeri sermaye algısı biçimlenebilmektedir.
Bu temel faktörlerin haricinde emek piyasasında aşağıdaki faktörler de beşeri sermaye değerini etkilemektedir:
- İş tecrübesi
- Sosyal beceriler-iletişim becerisi
- Duygusal zekâ
- Kişilik ( çalışkan, tembel, uyumlu, uyumsuz)
- Alışkanlıklar
- Yaratıcılık
- Kişinin ünü ve bireysel marka değeri
- Coğrafi aidiyetler
Pierre Bourdieu gibi sosyologlar insan sermayesinin değerlendirilmesinde sosyal yetişmenin ( social upbringing) önemli olduğunu iddia ederler. Bourdieu bunu sosyal sermaye “le capital social” olarak tanımlar. Sosyal kapital kişinin bir gruba aidiyetiyle o grubun sahip olduğu aktüel ve potansiyel kaynaklara ulaşım imkânıdır. Örneğin İngiltere’de iş hayatını Eton ve Oxfordlular domine ederler. Bu gruba ait olanlar etkin bir güven ve sosyal kapital kullanımına sahip olurlar.
Bir diğer teori de sinyal teorisidir. Buna göre belli okullardan mezun olmak sizin belli özelliklere sahip olduğunuz varsayımını beraberinde getirir.
Bazı toplumlarda bir ırka, cinsiyete ya da gruba ait olmak ta beşeri sermayenin değerlendirilmesinde verimlilikle doğrudan ilgisi olmayan kararlar verilmesine yol açabilir.
Beşeri sermaye firmalar ve çalışanlar için önemli bir göstergedir. Firmalar işe alırken ve ücretlendirirken rasyonel olarak tercihlerini beşeri sermaye göstergelerine göre yönlendirmektedir. Firmalar bu göstergelere dikkat etmezlerse verimlilikleri düşer ve gerileyici bir sarmalın içine girerler.
Çalışanlarda beşeri sermaye unsurlarına daha çok sahip olmak için eğitim hayatlarının ilk yıllarından itibaren bir mücadele içine girerler. Beşeri sermaye donanımları geliştikçe ücret piramidinin üst sıralarına doğru yükselirler.
KAYNAKÇA
Wheelan,Charles,2015,Ciplak Ekonomi: Küresel Ekonomiyi Eğlenceli Bir Dille Okumak, Pegasus Yayınları
