ŞİRKETLERDE AKIL TUTULMASI YADA GRUP DÜŞÜN( GROUP THINK) YANILGISI
Bazen bir kurumda, bir yığın tecrübeli ve akıllı insan bir araya geldiklerinde o kurumu felakete götüren yanlış kararlar verirler. Bunun nedeni bu kişilerin karar alırken aralarındaki uyum ve muvafakat bozulmasın diye karar alma sürecinde ortaya çıkan düşünceleri fazla irdelemeden, alternatif yollar üzerinde de fazla düşünmeden, gerçekle bağdaşmayan ama o an için herkesi mutlu eden bir karara ulaşmalarıdır. Bu psikolojik fenomene grup düşün (groupthink) denir.
Şirketleri yıkan ve devletleri felakete sürükleyen bu fenomenin üç temel öncülü vardır :
Tutkunluk ( cohesiveness) : Grup üyeleri aynı yaşta, aynı sosyal çevrede, aynı siyasi düşüncede, aynı kültür ve ideolojide yetişmiş kişilerse bu kişiler arasında güçlü bir yakınlık ve tutkunluk duygusu oluşur. Bu durumda onların kendi ağızlarının tadını bozacak, aralarında fikir ayrılığı yaratacak, birbirlerini eleştirecek tavırlardan kaçınmalarına yol açar ve onları dışarından gelecek eleştiri ve görüşlere karşı da kapar.
Kurumun İçindeki Yapısal Hatalar (Structural faults) : Bir kurumda kurumun bütününü etkileyen konularda sadece bir iki kişi karar alıyorsa, dinleme ve eleştiri kültürü oluşmamışsa, bazı kişiler diğerleri üzerinde kontrolsüzce güç sahibiyseler bu gibi yapılarda insanlar liderin görüşü etrafında kendilerini fazla riske atmadan nemelazımcılıkla toplanmayı seçerler.
Tehdit Arz Eden ya da Provokatif Durum (Situational Context): Ortada hızlı ve riskli karar almayı gerektiren bir durum varsa, üstesinden gelinmesi gereken bir kriz söz konusuysa, grup daha önce hatalı bir karar almışsa, alınması gereken karar çok karmaşıksa, kararı etkileyecek ahlaki bir ikilem ortaya çıkmışsa kişiler liderin ya da liderin etrafındaki birkaç baskın sesin kararına uyma eğilimi gösterirler.
Bu öncüllerle ortaya çıkan bu kurumsal akıl tutulmasının çok belirgin bir takım semptomları vardır :
Yanılmazlık : Grup üyeleri kendi üstünlüklerine ve güçlerine o kadar güvenirler ki yanılacaklarını akıllarına getirmezler. Bu nedenle bir çok tehlikeyi görmezden gelebilir, kararları konusunda aşırı iyimser olabilir ve kabul edilmez görünen riskleri kolayca alabilirler.
Akılcılaştırma: Grupdüşünün kurbanı olan topluluklar içerden ya da dışardan kendilerine yöneltilen eleştirileri değersizleştirmek için kendi düşüncelerini haklılaştıracak argümanlar üretirler,sadece kendilerini haklı çıkarmaya yönelik bu argümanlar karar verirken negatif unsurları görmezden gelmelerine yol açar.
Ahlakilik/Haklılık : Grup üyeleri kendi gruplarının haklı ve etik olduğunu hiç sorgulamazlar, kendi üstünlüklerine, davalarının haklılığına çok inanmışlardır, kendi aralarından kötü karar, ahlaksız davranış ve düşünce çıkacağına inanmazlar, kararlarının ahlaki olmayan ve haksızlık yaratacak sonuçlarını bu nedenle akıllarına bile getiremezler.
Önyargılar (Sterotypes) : Olaylara, karşıt görüşlere, kendilerini olumsuzlayan durumlara önyargılar ve düşünsel kalıplarla yaklaşırlar. Örneğin onları eleştiren herkes art niyetlidir, haindir, cahildir, karşılaştıkları durumlar komplodur, rakipler beceriksizdir ya da hile yapmaktadır vs. vs.
Baskı : Grup üyeleri kendi ağızlarının tadını kaçıran karşıt görüşlü kişilere karşı baskı uygular, o kişiye bir takım isimler takılır, uyumsuz ilan edilir, dışlamak ya da tehdit etmeye kadar varabilecek tedbirler uygulanabilir.
Kendini Sansürleme( self-censorship) :Grubun havasını bozmak ve problem kaynağı olmak istemeyen bireyler görüşlerini ifade etmektense susmayı tercih edebilir, böylelikle çok açık bir takım hatalarda bile sessiz kalınarak felakete giden yolun taşları bizzat grup üyeleri tarafından döşenir.
Fikir birliği (Unanimity) : Grup üyeleri ,sessiz kalan diğer kişilerinde grubun çoğunluğunu oluşturan kişilerin söylediklerini paylaştığını düşünür. Kimse ortaya atılan fikirlere itiraz etmezse bu itiraz etmek düşüncesinde olan ama tereddüt eden kişilerde yanlış olduklarına herkesin durumu anlamış ve onaylamış, kendilerinin ise bir şeyleri atladığına yorularak sessiz kalınır.
Fikir Muhafızları (Mindguards) : Grup üyeleri bazen lideri ve grubun fikrini korumak için karşıt fikirleri atak bir şekilde eleştirme rolüne bürünebilir, muhalif fikirleri sessizce geçiştirebilir ya da grubun kararını ve oydaşmasını bozacak gelişmeleri gruptan saklayabilir.
Bu semptomların ortaya çıktığı grupların karar alma süreçlerinde :
Grup kendisinin karar alternatiflerini oldukça daraltır, genellikle sadece iki alternatif bırakılır, diğer olasılıkların üzerinde düşünülmez.
Çoğunluğun tercih ettiği hareket tarzının risk ve çekinceleri öğrenildikten sonra bile grup konuyu yeniden değerlendirmekte başarısız olur.
Grup üyeleri reddettikleri alternatif yollarda atladıkları bir takım avantajlar olacağı ya da görülen maliyetleri ortadan kaldırabilecek basit çözümler olabileceği üzerinde hiç ya da çok az kafa yorar.
Konu hakkında kendi içlerindeki o konuyu artı ve eksileriyle daha iyi bilen konunun uzmanların görüşlerini dinleme zahmetine dahi katlanmazlar.
Kendi karar ve görüşlerini destekleyen olgu ve fikirlere ilgi gösterir onları öne çıkarır ve dillendirirler, onları desteklemeyen olgu ve fikirleri görmezden gelirler.
Alınan kararın uygulanmasını engelleyecek ya da zorlaştıracak unsurları detaylı olarak ortaya koymak ve olasılıklar üzerinde dikkatlice düşünmek için çok az zaman harcarlar.
Böylelikle çok tecrübeli ve zeki kişiler tarafından yönetilen çok büyük kurumlar, çok usta politikacıların liderlik ettiği devletler çok ayan beyan konularda geriye dönülmez yanlışlar yapar ve bir çok kişinin trajedisi olan felaketlere sebep olurlar
Peki gruplar bu akıl tutulmasından, bu kollektif aptallıktan kurtulmak için neler yapabilirler ?
Lider grupta herkesin eleştirel düşünmesini teşvik etmeli öncelikle kendisi eleştiriye açık olmalıdır
Hiyerarşinin tepe noktasında bulunanlar bir politika oluşturma misyonunu herhangi bir gruba vermişlerse kendileri tarafsız durmayı , en azından görünmeyi becerebilmelidirler. Bu davranış grubu daha fazla alternatif üzerinden düşünmeye teşvik edecektir.
Kurumu yönetenler aynı konu üzerinde farklı çalışma ve değerlendirme grupları kurmalıdırlar
Nihai karar öncesi lider, grup üyelerinden grubun kararını güvendiği astlarıyla tartışmalarını ve değerlendirmelerini isteyebilir.
Grup kendi dışından bir ya da daha çok uzmanı grubun kararlarına eleştirel yaklaşmak üzere davet etmelidir.
Her toplantıda en az bir üye şeytanın avukatlığını yaparak grubun genel fikrine sağlam argümanlarla karşı durmayı denemelidir.
Rakip karşısında alınacak bir karar söz konusu olduğunda rakip çok iyi değerlendirilmeli, ondan gelecek sinyaller üzerine kafa yorulmalı ve onun reaksiyonları üzerinde alternatif senaryolar üretilmelidir.
Alternatif politikaları tartışmak için farklı liderler altından alt gruplar tesis edilip ayrı toplantılar yapılıp sonra fikirler bir arada tavlanabilir.
Karar verme arifesinde, grubun bütün üyelerine son bir görüş şansı verildiği bir toplantı tertip edilmeli ve orada herkesin konuyu yeninden düşünmesi, şüphelerini ve itirazlarını dile getirmesi istenmelidir.
KAYNAKÇA
Janis, I.L.,2008, Groupthink, IEEE Engineering Management Review, March, 36(1):3
Howard,A.,2011, Groupthink and Corporate Governance Reform: Changing the Formal and Informal Decisionmaking Processes of Corporate Boards, Southern California Interdisciplinary Law Journal,01/01, Vol: 20, p425
Breger, Melissa L., 2010,Making waves or keeping the calm? Analyzing the institutional culture of family courts through the lens of social psychology groupthink theory, Law and Psychology Review. Annual, Vol. 34, p55, 36
Oliver, Caroline, 2013,Guarding against Groupthink, Board Leadership, Sep., Vol. 2013, Issue 129, p3-3. 2/3p
Brecher, Natalie D.,2015, Breaking bad: stop deceptive groupthink, Journal of Property Management. Nov-Dec, , Vol. 80 Issue 6, p45, 1 p.; Institute of Real Estate Management
