Küresel mesleki suistimal raporu ACFE tarafından açıklandı. ACFE Uluslararası Suistimal İnceleme Uzmanları Derneği isminin kısaltılmış Raporun önsözünde ACFE başkanı John Warren’in belirttiği gibi mesleki suistimal dünyanın en külliyetli yolsuzluğu. Dünya ölçeğinde kurumlara yıllık maliyeti trilyon dolarları buluyor. Evet yanlış okumadınız trilyon dolarları.
Rapor hazırlanırken dünya genelinde 138 ülkeden 1921 vaka dosyası incelenmiş. Bunun yaklaşık total maliyeti 3,1 Milyar dolar. Rapora göre şirketler her yıl cirolarının % 5’ini çalışanların yaptığı suistimallerle kaybediyorlar. İncelenen vakalarda kayıpların medyan değeri olay başına, bakın firma başına değil vaka başına 145 bin dolar. Ortalama vaka başına kayıp 1,7 milyon dolar. Suistimallerin % 48’i rüşvet ve irtikap kaynaklı. Kurumlarda yakalanan suistimallerin % 43’ü etik ifşa kanalları sayesinde ortaya çıkmış. Yani içeriden birileri “bayrak kaldırmış”.
Riski en yoğun bölgeler fatura / ödeme işlerinde yani satış, satınalma, muhasebe gibi birimler olarak tespit edilmiş. Vakaların % 22 ‘si bu yerlerden. Yine vakaların % 22 si de gayrı nakdi varlıklar üzerinden yapılmış. En maliyetli yolsuzluklar vaka başına 155 Bin dolar ile çek ve ödeme tahrifatları ile 100 bin dolar maliyetli fatura alengirleri.
Tipik bir suistimal vakası tespit edilmeden önce 12 ay geriden başlayabiliyor.
Kâr amacı gütmeyen kurumlarda suistimal vakası başına ortalama maliyet 76 bin dolar. Devlette bu rakam 150 bin dolar. Halka açık şirketlerde ve özel şirketlerde de rakam 150 bin dolar olarak gerçekleşmiş.
Suistimalin en yoğun olduğu sektörler yıllık 550 bin dolar medyanla madencilik, 361 bin dolar medyan kayıpla toptan satış, 267 bin dolar medyan kayıpla üretim, 250 bin dolar medyan kayıpla inşaat, 200 bin dolar medyan kayıpla gayrimenkul sektörü kamu yönetimi ve hükümet bağlantılı işler.
Kurum yöneticilerinin ve şirket sahiplerinin yaptığı suistimalin çalışanların yaptığı suistimale göre maliyeti 7 kay daha fazla. Tepe yöneticiler ve kurum sahipleri 459 bin dolarlık bir zarar yaratırken sıradan çalışanlarda bu durum 60 bin dolara düşüyor. Suistimal vakalarının %14’ü operasyonel departmanlar kaynaklı, % 12’si muhasebe, %12’si satış, %9’u servis, % 9’u üst yönetim kaynaklı.
Eğer suistimal kurum içinde tek kişi tarafından yapılıyorsa bunun yarattığı zarar ortalama 75 bin dolar iken, içinde üç dört kişinin yer aldığı suistimallerin maliyeti bundan tam dört kat daha fazla olarak 329 bin dolar.
Suistimallerin %32’si iç denetim eksikliği olan kurumlarda oluyor. % 19’u iç denetimi takmayan kurumlarda gerçekleşiyor.
Suistimal yapan çalışanların % 84’ü en az bir kere arkadaşları ve işverenlerince görülebilecek bir “yamukluğun” içinde oluyor. Ama muhtemelen önemsenmiyor ve görmezden geliniyor.
Çalışanların kıdemlerine göre sebep oldukları suistimallerin kuruma maliyetleri değişiyor. Örneğin 1 yıla kadar bir çalışanın sebep olduğu suiistimalin medyan değeri 55 bin dolar iken, 1-5 yıla kıdem arası 100 bin dolar, 6-10 yıl arası 200 bin dolar, 10 yıl üzerinde ise 250 bin dolar oluyor.
Suistimale bulaşanların % 68’i şirketlerince işten atılmış. % 57’si dava edilmiş. % 72’si suçlama veya kanaat noktasında kalmış. Bu işi yargıya götürmeyen kurumların % 49’u bunu bir iç disiplin meselesi olarak ele almışlar. % 34’ü ise yargıya götürerek itibarlarına zarar vermek istememişler.
Tespit edilen vakaların % 43’ ü etik ifşa, yani içeriden birilerinin üflemesiyle ortaya çıkmış. % 14’ü iç denetimde yakalanmış. % 13’ü yönetim gözden geçirmeleri sonucunda ortaya çıkmış. % 6’sı doküman kontrolü, % 5’i muhasebe mutabakatı, % 5’i tesadüfen, % 3’ü dış denetim, % 3 ü data eşleme, %2 si yönetim kontrolü, %2 si sair sebepler, % 2’si kamu otoritelerinin tespiti, % 1’i de itirafla ortaya çıkmış.
ACFE’nin bu çalışması suistimalin kurumlar ve toplum için ne ölçüde bir risk olduğunu ortaya koyuyor. Şirket ekosisteminin en önemli ayağı güven iken bunu çalışan ve ortak ayağında yok eden susistimal aslında şirketlerin varoluş sebeplerini kemiren bir kanser. TEİD’ün düzenlediği Uluslararası Etik ve İtibar Zirvesinde Babekh Yektafar’ın ifade ettiği gibi suistimali yok edecek etik tutum sonuçta bireysel bir tavır ve karar ve hiçbir tedbir ve ceza çalışanlarda “ etik davranma kültürünü” oluşturmaktan daha etkili değil.
Etik farkındalığı ve Etik Kültürü eğitimleri için: https://arthaconsult.com/cozumlerimiz/egitimler/etik-liderlik/
Raporun tamamını okumak için: https://legacy.acfe.com/report-to-the-nations/2024/
